Startap shunchaki g‘oya emas, balki dunyoni o‘zgartirish, innovatsion mahsulotni yaratish va orzu qilingan biznesni qurish imkoniyatidir. Ilgari bunday voqealar faqat Silikon vodiysidagina bo‘lishi mumkin, deb o‘ylardik, ammo bugun muvaffaqiyat tasavvur qilinganidan ham yaqinroq.

O‘zbekistonda startap madaniyati shiddat bilan rivojlanmoqda, yosh tadbirkorlar uchun haqiqiy imkoniyatlar yaratilmoqda. Bu yerda g‘oyani sinab ko‘rish, qo‘llab-quvvatlash olish, investorlarni topish va o‘z loyihangizni jahon miqyosiga olib chiqish mumkin. Barcha sharoitlar allaqachon mavjud — faqat boshlash qoldi. Qanday ekanligini bilishga tayyormisiz? Davomini o‘qing!

Startaplar qayerda tug‘iladi: innovatsiyalar ekotizimi

Ajoyib g‘oya — bu faqat birinchi qadam. U biznesga aylanishi uchun tadbirkorlar o‘z farazlarini sinab ko‘rishi, sarmoya jalb qilishi va bozorga chiqishi mumkin bo‘lgan muhit kerak. Aynan shu tarzda startap ekotizimlari — g‘oyalar haqiqiy kompaniyalarga aylanadigan jonli, harakatchan makonlar ishlaydi.

Ekotizimni nima kuchli qiladi?

• Tadbirkorlar — innovatsion yechimlarni yaratuvchi o‘zgarishlar drayverlari.
• Davlat — biznesni rivojlantirish uchun sharoit yaratadi va o‘sishni rag‘batlantiradi.
• Investorlar — startaplarga xavf-xatarlarni bo‘lishish va kelajakdagi muvaffaqiyat ulushini olish orqali yangi bosqichga chiqishga yordam beradi.
• Ta’lim — universitetlar va texnoparklar sohani oldinga siljitadigan yangi iste’dodlarni tayyorlaydi.
• Bozor — startaplar o‘z qiymatini isbotlaydigan va daromad topadigan joy.
• Hamjamiyat — bu odamlar tajriba almashadigan, bir-biriga yordam beradigan va birgalikda rivojlanadigan hamfikrlar muhiti.
• Startap-studiya — bu startaplar fabrikasi bo‘lib, u yerda ajoyib g‘oyalardan jamoalarni to‘plash va resurslarni berish orqali haqiqiy bizneslar yaratiladi.
• Inkubator — bu ilk qadamlar, bilim va aloqalar bilan yordam beradigan yosh loyihalar uchun boshlang‘ich maydoncha.
• Akselerator — bu startaplar uchun biznes-sprint bo‘lib, u yerda bir necha oy ichida ekspertlar va investorlar ko‘magida muvaffaqiyatli loyihaga aylanish mumkin.

Ilgari startaplar Silikon vodiysi bilan bog‘liq edi — bu joy butun dunyo bo‘ylab investitsiyalar, texnologiyalar va eng yaxshi aql egalari “Apple”, “Google” va “Tesla” yaratgan makon edi. Ammo bugungi kunda innovatsiyalar faqat AQShda emas. Bangalor davlatning qo‘llab-quvvatlashi tufayli Hindistonning IT-markaziga aylandi, bu esa 7000 dan ortiq startaplar va xalqaro kompaniyalarni jalb qildi.

O‘zbekiston ham shu yo‘nalishda harakat qilmoqda. Bu yerda texnoparklar, ta’lim dasturlari, inkubator va akseleratorlar tashkil etilib, yetakchi kompaniyalar tadbirkorlikni rivojlantirishga jalb etilmoqda. Ushbu ekotizim markazida IT Park Uzbekistan joylashgan bo‘lib, u startaplarga infratuzilma, investitsiyalar va global bozorga chiqish imkoniyatlarini taqdim etadi.

Keyingi “yakkashox” (qiymati 1 mlrd dollar bo‘lgan startap) qayerda paydo bo‘ladi?

Ehtimol, aynan shu yerda, O‘zbekistonda.

O‘zbekistonda ta’sischi nima olishi mumkin: investitsiyalar, grantlar va qo‘llab-quvvatlash

Startapni ishga tushirish oson emas, ammo O‘zbekistonda tadbirkorlarga loyihalarni rivojlantirishga yordam beradigan ekotizim allaqachon shakllangan. Masalan, IT Park Uzbekistan tomonidan yaratilgan “Startup Base” platformasi ishga tushirildi, u startapchilar, investorlar va ekspertlarni birlashtiradi, investitsiyalar, ta’lim dasturlari va davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash chora-tadbirlariga kirish imkonini beradi.

Shuningdek, o‘tgan yili startaplarga moliyaviy yordam, mentorlik, startapni rivojlantirish bo‘yicha maslahatlar va boshqa amaliy yordam ko‘rsatuvchi “IT Park Ventures” ochildi.

Har bir imtiyozni batafsil ko‘rib chiqamiz.

Xarajatlarni qoplash: akseleratsiya va o‘qitish

Biznesni rivojlantirish investitsiyalarni talab qiladi, ammo startaplar xalqaro akseleratorlar va tadbirkorlik kurslarida ishtirok etish, shu jumladan parvozlar va yashash uchun asosiy xarajatlarning 50% gacha (20 000 dollargacha) qoplashi mumkin.

1+1: startaplarga qo‘shma investitsiyalar

Agar startap 50 million dollardan ortiq aktivlarga ega xorijiy venchur fonddan sarmoya olgan bo‘lsa, u “IT Park Ventures”dan qo‘shimcha moliyalashtirishni jalb qilishi mumkin. Jamg‘arma 100 000 dollargacha birgalikda sarmoya kiritishga tayyor.

Ishtirok etish uchun siz “Startup Base” platformasida ro‘yxatdan o‘tishingiz va tanlovdan o‘tishingiz kerak.

Venchur krediti: qulay moliyalashtirish

Aniq biznes-rejaga va shaffof kredit tarixiga ega ta’sischilar imtiyozli kreditlashdan foydalanishlari mumkin:

• 300 mln so‘mgacha 6 oydan 3 yilgacha muddatga.
• Bozor stavkasidan past: Markaziy bankning asosiy stavkasi + 4% (hozirda — 17,5%).

President Tech Award: eng yaxshi startaplar uchun tanlov

O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan tashkil etilgan mukofot mamlakatning yetakchi texnologik loyihalarini to‘playdi. 2024-yil dekabr oyida tanlovning ikkinchi to‘lqini bo‘lib o‘tdi, unda 550 dan ortiq startaplar ishtirok etdi.

• Sovrin jamg‘armasi — $1 000 000.
• Asosiy yo‘nalish g‘oliblari $100 000, finalchilar esa $50 000 va $30 000 bilan taqdirlandi.
• Hakaton g‘oliblari $100 000 miqdorida sovringa ega bo‘lishdi.

Tanlov quyidagi asosiy yo‘nalishlarni qamrab oladi:

• Sun’iy intellekt
• Ijtimoiy sohada raqamli texnologiyalar
• Kompyuter va mobil o‘yinlar
• Micro-SaaS va AdTech sohasida texnologik yechimlar
• Moliyaviy texnologiyalar va tadbirkorlik

Local2Global

Mahalliy biznes uchun mamlakat tashqarisida o‘sish ko‘pincha resurslar, bilim va strategik yondashuvni talab qiladigan murakkab vazifa bo‘lib ko‘rinadi. “Local2Global” aynan shu jarayonni soddalashtirish va o‘zbek kompaniyalarining xalqaro bozorlarga chiqishiga ko‘maklashish maqsadida yaratilgan.

Dastur nafaqat texnik va uslubiy yordam ko‘rsatadi, balki global kengayish uchun zarur bo‘lgan strategik fikrlashni ham rivojlantiradi. Bundan tashqari, ishtirokchilar xizmatlar eksportini rivojlantirishga yo‘naltirilgan xarajatlarning 50 foizigacha qismini qoplash imkoniyatiga ega, bu esa yangi bozorlarga kirishni yanada qulaylashtiradi.

Startapni qanday qilib muvaffaqiyatli global biznesga aylantirish mumkin

Startapni ishga tushirish — bu faqat boshlanishi, ammo uni xalqaro darajaga olib chiqish va yirik investorlarni jalb qilish ancha murakkab vazifa. Aynan shu maqsadda akseleratsiya dasturlari mavjud bo‘lib, ular tadbirkorlarga mahsulotni takomillashtirish, kengaytirish strategiyasini ishlab chiqish va o‘z loyihasini samarali taqdim etishni o‘rgatishga yordam beradi.

IT Park O‘zbekistonning startap ekotizimini yetakchi xalqaro akselerator va inkubatorlarni jalb etgan holda faol rivojlantirmoqda. 2022-yilda u O‘zbekistondagi “Plug and Play” ofisining ta’sischi hamkoriga aylandi va 2024-yilda o‘zbek startaplariga yangi o‘sish imkoniyatlarini taqdim etadigan 5 tadan ortiq global akseleratsiya dasturlari bilan strategik bitimlar imzolandi.

“Startup Base” platformasida akseleratsiya va inkubatsiya dasturlari, jumladan, “Plug and Play” e’lonlari muntazam ravishda chop etib boriladi.

“Plug and Play” dunyodagi eng yirik akseleratorlardan biri bo‘lib, 2022-yildan buyon o‘zbekistonlik startaplarga global bozorga chiqish va eng yirik sanoat hamkorlari bilan aloqalar o‘rnatishga ko‘maklashib kelmoqda. Asosiy yo‘nalishlar: FinTech, InsurTech, sun’iy intellekt, EdTech va tibbiyot. 2024-yil oxirida “Plug and Play” uchinchi akseleratsiya dasturini ishga tushirdi, unga jadal o‘sish va xalqaro hamkorlik qilish imkoniyatiga ega bo‘lgan 17 ta startap kiritildi.

Boshlash kerakmi? Qaysi yo‘nalishni tanlash lozim?

Startap g‘oyasi paydo bo‘lgan ko‘pchilik o‘ziga savol beradi: o‘z biznesimni boshlash uchun kechmi (yoki aksincha, juda ertami)? Ammo raqamlar buning aksini ko‘rsatadi. So‘nggi o‘n yil ichida “TechCrunch” mukofotlarini qo‘lga kiritgan kompaniyalar asoschilari o‘rtacha 31 yoshda bo‘lgan. 2015-yilda “Inc.” versiyasi bo‘yicha, eng tez rivojlanayotgan kompaniyalar asoschilari o‘rtacha 29 yoshda edi. “Harvard Business Review” tadqiqoti esa tadbirkorlarning biznesni boshlash paytidagi o‘rtacha yoshi 42 yoshni tashkil etganini ko‘rsatdi.

Xulosa? Yosh hal qiluvchi ahamiyatga ega emas. Eng muhimi — g‘oya, qat’iyat va to‘g‘ri imkoniyatlarni topa bilish.

Qaysi yo‘nalishni tanlash kerak?

Muvaffaqiyatli startaplar turlicha paydo bo‘ladi. Kimdir o‘zining shaxsiy kashfiyotini biznesga aylantiradi, kimdir murakkab ilmiy muammoni hal qiladi, boshqa birov esa bir nechta yo‘nalishlarni birlashtirgan holda mutlaqo yangi narsa yaratadi. Ammo qaysi yo‘ldan borishidan qat’i nazar, texnologik tendensiyalarni kuzatib borish muhimdir.

Sun’iy intellekt (AI)

Sun’iy intellekt endi shunchaki trend emas — bu global inqilob. AI bozori 2032-yilga kelib 1,77 trillion dollarga yetishi kutilmoqda. Davlatlar va xususiy korporatsiyalar ushbu texnologiyani rivojlantirishga faol sarmoya kiritmoqda: faqat “Stargate” loyihasiga (Microsoft, OpenAI, Google va boshqalarning keyingi avlod sun’iy intellektini ishlab chiqish va o‘qitish uchun mo‘ljallangan dunyodagi eng katta superkompyuterni yaratish bo‘yicha qo‘shma tashabbusi) 500 milliard dollargacha mablag‘ sarflash rejalashtirilgan, Xitoy esa 140 milliard dollar sarmoya kiritish niyatini e’lon qildi.

Biotexnologiya va genetika

Biotexnologiyalar sohasi tibbiyot, qishloq xo‘jaligi, farmatsevtika va sanoatni qamrab olgan holda jadal rivojlanmoqda. 2023-yilda uning hajmi 1,56 trillion dollarga yetdi, 2032-yilga kelib esa 4,96 trillion dollargacha o‘sishi bashorat qilinmoqda. Bu sohada allaqachon genetik tahrirlash, shaxsiylashtirilgan tibbiyot va teletibbiyot faol qo‘llanilmoqda.

Narsalar interneti (IoT)

IoT millionlab qurilmalarni birlashtiradi, shaharlarni aqlliroq, zavodlarni samaraliroq, tibbiyotni aniqroq qiladi. 2023-yilda korxonalar IoT’ni rivojlantirish uchun 269 milliard dollar sarflagan bo‘lsa, 2030-yilga kelib bu bozor 690 milliard dollarga yetishi kutilmoqda.

Qo‘shimcha va virtual reallik (AR/VR)

AR/VR — bu faqat o‘yinlar haqida emas. Bugungi kunda bu texnologiyalar ta’lim, tibbiyot, sanoat, qurilish, chakana savdo sohalarida qo‘llanilmoqda. Bashoratlarga ko‘ra, 2030-yilga kelib AR/VR bozori 300 milliard dollarga yetadi.

Nima uchun startapni boshlashdan qo‘rqmaslik kerak

Har qanday g‘oya vaqt, mablag‘ va qat’iylikni talab qiladi, konsepsiyadan muvaffaqiyatli mahsulotgacha bo‘lgan yo‘l esa har doim tavakkalchilik bilan bog‘liq. Bu ko‘pchilikni cho‘chitishi mumkin, lekin O‘zbekistonda emas. Bu yerda ekotizim har bir bosqichda tadbirkorlarni qo‘llab-quvvatlash uchun yaratilgan.

IT Park Uzbekistan startaplarning ortiqcha to‘siqlarsiz rivojlanishi va kengayishi uchun qulay sharoitlar yaratadi. Tadbirkorlar quyidagi imkoniyatlarga ega bo‘ladilar:

• Biznesga tushayotgan moliyaviy yukni kamaytirish maqsadida soliq imtiyozlaridan foydalanish.
• Akseleratsiya xarajatlari va ta’lim dasturlari uchun kompensatsiyalar olish.
• Loyihalarni moliyalashtirish uchun imtiyozli kreditlar.
• Startapni yangi bosqichga olib chiqishga ko‘maklashadigan akseleratsiya dasturlarida ishtirok etish.
• Tajribali mentorlar, soha mutaxassislari va muvaffaqiyatli asoschilari bilan aloqalar o‘rnatish.
• Hakaton, demo-kun, pich-sessiya va xalqaro konferensiyalar kabi yirik tadbirlarda qatnashish.
• Hamkorlar va investorlar bilan aloqalar o‘rnatish, bu esa strategik hamkorlar topish va moliyalashtirish jarayonini osonlashtiradi.

Bunday sharoitda eng katta xavf — urinib ko‘rmaslik. Ehtimol, aynan sizning g‘oyangiz keyingi muvaffaqiyatli loyihaga aylanib qolar. “StartupBase”ga obuna bo‘ling va startaplar olamida sodir bo‘layotgan barcha yangiliklar haqida xabardor bo‘ling!